Port of Den Helder is verantwoordelijk voor de economische ontwikkeling, het beheer, het onderhoud en de exploitatie van het civiele deel van de haven van Den Helder. Jacoba Bolderheij is sinds 2016 de directeur van de haven en praat ons bij over de noodzakelijke verduurzaming van de Helderse haven en vooral de noodzaak om dat in gezamenlijkheid met alle stakeholders te doen.
“Wij hebben de ambitie om van een haven die nu nog echt de fossiele brandstofsector dekt, te transformeren naar een haven die ook grootschalig dienstverlening kan aanbieden aan de hernieuwbare bronnen op de Noordzee. De regio speelt daar een belangrijke rol in: de bedrijvigheid rond offshore logistiek speelt zich niet alleen af in Den Helder, maar in de hele regio. Wij zijn dan ook echt een haven voor de hele regio.” In het Regionaal Ambitiedocument van het stimuleringsprogramma De Kop Werkt! Is een uitgebreide paragraaf over de haven te vinden. “Daarin staat ook omschreven dat wij nadrukkelijk de samenwerking met andere havens zoeken als het gaat om offshore.”
Hoewel gas de komende decennia vermoedelijk nog een grote rol speelt in de vraag naar energie, zal onder andere windenergie die rol langzamerhand overnemen. “De locatie van Den Helder is uitstekend ten opzichte van de windparken die zijn én worden aanbesteed. Eigenlijk alle windparken die op de planning staan vanaf 2023 en daarna worden gebouwd binnen onze reikwijdte.” De directeur vervolgt: “We zien dat naast schepen die de fossiele sector bedienen, we steeds meer schepen aantrekken die de windsector bedienen. Onze markt beweegt zich die kant op, wij bewegen mee.”
Infrastructuur geschikt maken
De haven van Den Helder heeft veel kades tot haar beschikking. “En ook al wat locaties: onder andere een mooie locatie die we tot ontwikkeling willen brengen samen met de huidige visafslag. Dat zie je ook in Deense havens gebeuren: het verplaatsen van bestaande visserijactiviteiten en het ombouwen van de infrastructuur die daarvoor was aangebracht, tot een geschikte structuur voor offshore windactiviteiten. Dat willen we in onze haven ook bewerkstellingen.”
Voorbereidende fase faciliteren
Voor de bouwfase van windparken zijn veel hectares nodig, daarvoor is de Helderse haven te compact. “Maar de voorbereidende fase van de bouw kunnen wij prima faciliteren: onderzoek, installaties en daarna de langdurige fase van het operationeel houden en onderhouden van windparken. Daarin profileren wij ons sterk: onze haven is heel geschikt als uitvalsbasis voor juist die activiteiten.”
Maritiem Cluster
Samen met onder andere gemeente Den Helder, provincie Noord-Holland en de Koninklijke Marine onderzoekt Port of den Helder hoe de haven het beste ingericht kan worden om klaar te zijn voor de toekomst. “De Koninklijke Marine is, net als wij als commerciële zeehaven, een belangrijke werkgever voor de regio. Met de genoemde partijen samen vormen we het Maritiem Cluster. Het is belangrijk om met andere stakeholders te onderzoeken hoe we de haven en bijbehorende infrastructuur zo kunnen inrichten dat we de ambities van zowel de groeiende marine als de haven die zich ontwikkelt van fossiel naar duurzaam, kunnen accommoderen.”
Zo snel als de wind
Bolderheij vertelt dat er eind dit jaar een gezamenlijke visie moet liggen, deze moet in 2030 tot uitvoering zijn gebracht. “Ik ben nogal ongeduldig. Aan de ene kant verloopt de energietransitie langzaam en is de indruk dat het in andere landen vaak sneller gaat. Maar als je kijkt naar de windmarkt: die ontwikkelt zich razendsnel. Ik ben heel hoopvol wat betreft de reikwijdte van de ambities en de omvang van de projecten. We kijken met goede moed uit naar de nieuwe aanvliegroute die we nu gekozen hebben met onze stakeholders, zodat we kunnen helpen de windmarkt nog verder tot ontwikkeling te brengen.”
Blauwe waterstof
Verduurzaming van de haven betekent dat er ook wordt gekeken naar nieuwe markten. “Waterstof is ook een oplossing voor verduurzaming van de keten”, weet de directeur. “We hebben in Den Helder geen grote chemische clusters of procesindustrie. Maar we kijken wel naar waterstof op basis van de infrastructuur die hier ligt en nu ingezet wordt voor gas. We hebben een grote NAM-locatie: de gaspijpleidingen komen binnen in ons gebied, want het merendeel van het gas dat gewonnen wordt op de Noordzee, wordt op deze NAM-locatie behandeld. We onderzoeken als regio, onder leiding van Ontwikkelingsbedrijf Noord-Holland Noord, hoe de bestaande infrastructuur gebruikt kan worden voor waterstofontwikkeling. Kunnen wij hier bijvoorbeeld een fabriek voor blauwe waterstof realiseren?”
Blauwe waterstof wordt gemaakt uit fossiele brandstoffen, uit gas. De CO2 die vrijkomt bij het omvormen van gas naar waterstof kan in zo’n fabriek worden opgevangen, opgeslagen en uiteindelijk worden teruggebracht naar de Noordzee. “Door het terug te pompen, dan wel via schepen terug te brengen. Welke rol kunnen wij daarin spelen? Hoe kunnen we de bedrijvigheid die hieruit voortkomt voor de lange termijn zeker stellen? Ook omdat dit gepaard gaat met scheepvaart, is het voor ons als zeehaven interessant. Wij zien blauwe waterstof als mooie tussenoplossing, op weg naar een volledig groene waterstofeconomie.”
Hernieuwbare brandstof in Kooyhaven
Ook op een ander niveau zoekt Port of den Helder de samenwerking voor waterstoftoepassingen. “We willen samen met Total en Engie een waterstofvulstation realiseren voor zowel maritiem gebruik als wegvervoer. Dit moet op de Kooyhaven gaan plaatsvinden. We willen hiermee een bijdrage leveren aan de verduurzaming van brandstoflevering hier in Den Helder, voor de lange termijn. Nu varen de meeste schepen nog op fossiele brandstof, maar dat gaat veranderen. Met het watervulstation hopen we in de toekomst waterstof te kunnen leveren aan zeeschepen. Dat gaat nog wel even duren: we zijn nu met een aantal scheepsbouwers aan het onderzoeken hoe waterstof zich als brandstof gedraagt in kleinere vaartuigen.”
Duurzame walstroomvoorziening
Met bedrijven zoals Eekels, Ecorys en Wagenborg is Port of Den Helder bezig met nog een mooi programma: een duurzame walstroomvoorziening voor zeeschepen. “Schepen hebben behoefte aan elektriciteit. Als je aanlegt aan de kade, zet je je dieselaggregaat aan om verlichting aan te zetten of onderhoud te doen. Daarvoor willen wij in onze haven walstroomvoorzieningen aanleggen waarbij je met een stekker kunt inpluggen, net als bij een elektrische auto. We krijgen hierbij hulp van Green Shipping van het Waddenfonds en werken ook samen met Harlingen en Groningen Seaports: kunnen we zo’n voorziening samen ontwikkelen? Het is technologisch namelijk best ingewikkeld, we kunnen gebruikmaken van elkaars kennis. Bovendien is het voor schepen handig als ze straks in de havens niet allemaal verschillende systemen tegenkomen.”
Enorme motivatie
Overigens is enkele jaren geleden al walstroom ontwikkeld voor de visserij. In een groot deel van de haven ligt nu de benodigde infrastructuur en maken de schepen gebruik van de walstroom. Den Helder is een Waddenzeehaven, de Waddenzee zelf is een kwetsbaar gebied. “Ook vanuit die gedachte hebben we de ambitie om te verduurzamen. Vanuit Europese wet- en regelgeving wordt de lat bovendien hoog gelegd: er ligt een stevige opgave.” Een haven in kwetsbaar gebied ligt én praktisch ín de stad Den Helder: Bolderheij voelt de verantwoordelijkheid en is trots dat de haven al jarenlang Ecoport-gecertificeerd is. “Wij hebben geen invloed op duurzaamheidsambities die worden opgelegd aan de scheepvaart, maar dat die er zijn betekent dat we mee moeten om relevant te blijven. En zijn om voorgenoemde redenen ook enorm gemotiveerd om daarin voorop te lopen.”
Samen kom je verder
Gezamenlijkheid is de sleutel. “De scheepvaart, reders, scheepeigenaren, operators, havens: we moeten allemaal mee in de energietransitie. De ambitie om het schoner en beter te doen moet wel gefinancierd worden en iedereen kijkt naar wat dat onder de streep betekent. Investeringen moeten terugverdiend worden. De markt kan dat niet alleen oppakken, al werken we als stakeholders nog zo goed samen. De overheid zal daar toch een tijdje mee moeten helpen, daarom zijn we ook zo blij met initiatieven als Green Shipping.”
Haven vol kennis
Bolderheij vervolgt: “We hebben hier veel kennis, die kunnen we perfect inzetten voor de energietransitie. Dat komt onder andere ook samen in METIP: het Maritime Emerging & Enabling Technologies Innovation Park. METIP is onderdeel van de Regio Deal en is gevestigd op de voormalige Helderse scheepswerf Willemsoord. Wij willen daarin ook onze haven profileren als uitvalsbasis voor innovatie en onderzoek.”
Windenergie en waterstof zijn ook daarin belangrijke pijlers, benadrukt Bolderheij nogmaals. Naast windenergie en waterstof zijn er ook andere initiatieven om offshore energie op te wekken die ondersteunend zijn aan de duurzame economie.
“Op de steeds actievere Noordzee kunnen wij in de haven én offshore een belangrijke rol spelen. Er gebeurt hier van alles, er zijn allerlei mogelijkheden. We hebben sterke clusters om ons heen verzameld die elkaar versterken. Qua kennis en mogelijkheden is onze haven een stevige speler die we in rap tempo klaarstomen voor de toekomst.”
Ruimte voor bedrijvigheid
Op de Kooyhaven en Kooypunt zijn nog een flink aantal hectares beschikbaar voor bedrijvigheid, vertelt de directeur. “We hebben een aantal bedrijventerreinen beschikbaar, waar zeker nog ruimte is voor bedrijvigheid, ook watergerelateerd en zelfs tot en met milieucategorie 5 aan toe. Ook is er terrein beschikbaar met directe toegang tot het Noordhollandsch kanaal: vijftien hectare mét eigen kaden.
Wind op zee
In 2050 moet Nederland volledig zijn overgestapt naar het gebruik van hernieuwbare energiebronnen, zoals windenergie op zee. In het Klimaatakkoord is afgesproken om vanaf 2030 jaarlijks een hoeveelheid elektriciteit van 49 TWh te laten produceren door windparken op zee. Dit komt overeen met een totale capaciteit van ongeveer 11,5 GW. Als Nederland in 2050 zoveel mogelijk zelfvoorzienend moet zijn, is in totaal een capaciteit van 72 GW windenergie op zee nodig. Bolderheij: “Er moet dus nog heel wat gebeuren, Port of Den Helder faciliteert deze ontwikkeling graag!”
Economische betekenis Helderse haven
Erasmus UPT heeft onderzocht wat de economische betekenis is van de Helderse haven, in relatie tot de regio. Uit hun cijfers over 2018 en 2019 blijkt dat de economische betekenis van de havengerelateerde werkgelegenheid zich niet beperkt tot het havengebied. “Er is sprake van een flink aantal werknemers bij bedrijven die elders in de kop van Noord-Holland gevestigd zijn, die samen een toegevoegde waarde van 213 miljoen euro realiseren in 2019. De economische betekenis zit vooral in de sectoren industrie en groothandel, met een aandeel van ruim 70% van de werkgelegenheid en toegevoegde waarde. Deze bedrijvigheid laat het bredere regionale karakter van de haven van Den Helder zien.”
