In de vierde haven van Europa draait het niet alleen om geld verdienen. Sterker: in Port of Amsterdam komen energietransitie, circulair ondernemen en de bereik- en leefbaarheid van de hoofdstad bij elkaar. ‘Naast economische kracht willen we juist ook maatschappelijke meerwaarde bieden’, zegt Programmamanager Duurzaamheid Linda van Waveren. ‘Alleen zó zijn we toekomstbestendig en bieden we ook de volgende generaties de kansen die het verdient.’
Vroeger werd de kracht van een haven vooral ontleend aan de hoeveelheid overslag die het verwerkte. Hoe meer miljoenen aan tonnen er over het water werden aan- en afgevoerd, hoe groter de economische impuls, hoe beter. Een mogelijke impact op het milieu of de leefbaarheid van de omgeving was vaak ondergeschikt.
Vergroeiing haven met stad zorgt voor breder ecosysteem
Wat dat betreft heeft Amsterdam, dat na Rotterdam, Antwerpen en Hamburg over de grootste haven van Europa beschikt, een moderne metamorfose doorgemaakt. Het businessmodel is totaal veranderd. Zo werken er vandaag de dag ruim 350 medewerkers die Port of Amsterdam slimmer, sneller en schoner willen maken. ‘Want daardoor levert de haven steeds meer waarde op’, legt Linda van Waveren uit. ‘Zowel in economische als maatschappelijke zin.’
Het uitspreken van een ideale balans tussen geld verdienen en de omgeving leefbaar houden, klinkt eenvoudig. Maar de realiteit is veel complexer. ‘Zo zien we bijvoorbeeld dat de haven van Amsterdam steeds meer vergroeit met de stad. Daardoor komt het hele ecosysteem er anders uit te zien en verandert ook de positie van de haven ten opzichte van andere belanghebbenden in de omgeving’, legt Van Waveren uit. ‘Omdat je als haven niet meer seculier de leiding hebt, worden we in toenemende mate gedwongen om te denken en handelen vanuit een breder ecosysteem. En dat doen we.’
Jongerenklankbord geeft gevraagd én ongevraagd advies
Om grote duurzame stappen te kunnen maken, heeft Port of Amsterdam onder andere afgesproken om in 2030 geen steenkolen meer over te slaan. Maar hoe verhoudt zo’n visie voor de toekomst zich met de realiteit op korte termijn? Want mede door de explosieve groei van de aardgas- en elektriciteitsprijs in 2022 en ook de problemen met netcongestie, is de recente vraag naar steenkolen opvallend genoeg toegenomen. ‘In Duitsland zijn er juist weer kolencentrales geopend en daardoor is er een toenemende vraag naar de op- en overslag van kolen’, ziet Van Waveren. ‘Wat doe je dan als Port of Amsterdam? Ga je als havenbedrijf mee in deze trend? Of houd je vast aan je ambitie om klimaatverandering tegen te gaan?’ Om mogelijk negatieve maatschappelijke gevolgen van actueel handelen niet naar de volgende generaties door te schuiven, heeft Port of Amsterdam recent een klankbord in het leven geroepen. ‘Deze Young Board bestaat uit vijf mensen tussen 25 en 30 jaar, die bij Port of Amsterdam werken en die de directie gevraagd én ongevraagd adviseren’, vertelt Van Waveren. ‘Doordat de Young Board de directie over de steenkolenoverslag bevroeg, ontstond er bij de directie een nieuw inzicht. ‘Het areaal vergroten, ook al is dat tijdelijk door de geopolitieke omstandigheden, moeten we niet willen. De regel is weliswaar stoppen in 2030, maar het is natuurlijk de bedoeling dat we nú met elkaar aan de slag gaan om de klimaatverandering een halt toe te roepen.’ Daar heeft de directie naar geluisterd. Ik vind het dan ook mooi dat een Young Board naar het lange termijnperspectief kijkt en vanuit die visie de directie kan overtuigen om een besluit te herzien. Het brengt nieuwe perspectieven op tafel.’
‘Hoe draag jij bij aan onze duurzaamheidsdoelstellingen?’
Als ondernemers zich nu in de Amsterdamse haven willen vestigen, gebeurt dat niet zomaar. ‘Zo hebben we in 2022 het maatschappelijk verantwoord ondernemen nóg belangrijker gemaakt binnen ons vestigingsbeleid’, weet Van Waveren. ‘We willen dat nieuwe klanten van toegevoegde waarde zijn, dus nemen we vooraf een assessment af. Hierbij kijken we of de potentiële nieuwe klanten aansluiten bij onze strategische duurzaamheidsdoelen en welke afspraken we hierover kunnen maken. Natuurlijk vormt dit een uitdaging, omdat je als regisseur van de haven niet helemaal op de stoel van de ondernemer kunt gaan zitten. Maar we mogen aan hen natuurlijk wel vragen: ‘In hoeverre draag je bij aan onze duurzaamheidsdoelstellingen?‘ Want dát is een essentieel vraagstuk in het toekomstbestendig maken van Port of Amsterdam.’
Duurzaam hét verschil maken
Ook de hoofdstad wil in 2050 volledig circulair en klimaatneutraal zijn. Het mooie is dat de haven op allerlei manieren van toegevoegde waarde kan zijn om deze ambities te realiseren. ‘Zo wordt bijvoorbeeld bij restaurants en kantines het frituurvet ingezameld, waarna er in de haven nieuwe biobrandstoffen van worden geproduceerd. Bij Renewi kan frituurvet bijvoorbeeld in Bio-LNG worden omgezet, dat vervolgens gebruikt kan worden als brandstof voor wegtransport. Dat is een heel mooi circulair proces. Net als dat we plastic hoogwaardig recyclen. Ook Voorbij Prefab vind je in de haven. Dit innovatieve bedrijf fabriceert op maat gemaakte betonelementen, transformatorhuisjes en delen voor woningen. Dit gebeurt gerobotiseerd en van gerecycled materiaal. Zand, kiezels en niet-geactiveerd cement wordt uit gesloopte gebouwen hergebruikt. Omdat de haven een enorme grootschaligheid heeft, kun je met dit soort initiatieven daadwerkelijk stappen zetten en écht een duurzaam verschil maken.’
Oplossing voor vastlopende stadslogistiek
Bovendien biedt de haven een antwoord op de stadslogistiek waarmee Amsterdam kampt. Neem alleen al die bol.com-pakketjes die DHL dagelijks over de smalle grachten en krappe bruggetjes vervoert. Al die verkeersbewegingen over straat zorgen voor drukte, oponthoud en ergernis in de leefomgeving. Daarom omarmt Port of Amsterdam het idee dat áls het vervoer ook over water kan, zij deze optie serieus overweegt. ‘Zo worden grondstoffen voor bouw- en verbouwprojecten bijvoorbeeld al zoveel mogelijk over water naar de plaats van bestemming gebracht’, zegt Van Waveren. ‘Dit initiatief heet Amsterdam vaart. Zo zie je dat de bevoorrading vanuit de haven richting de stad een steeds grotere rol gaat spelen in de lokale logistiek.’
Faciliteren van walstroom en schonere brandstoffen
Van Waveren is verheugd om te zien dat de haven continu duurzame stappen weet te maken. Ook in het aanbieden van faciliteiten is er winst geboekt. ‘Dat is nodig om te kunnen voldoen aan de geformuleerde reductiedoelstellingen voor de scheepvaart. Aanmerende binnenvaartschepen maken bijvoorbeeld gebruik van onze walstroom. Bovendien bieden we verschillende soorten schonere brandstoffen aan. Daarnaast zorgen we ervoor dat schepen zo snel mogelijk op de juiste plek komen te liggen en niet onnodig heen-en-weer hoeven te blijven varen. Dit soort initiatieven zorgen bij elkaar voor een mooie ecologische winst.’
Continu veranderend krachtenveld
De toekomstvisie is dat in 2030 de Amsterdamse havenregio een dynamische metropoolhaven is die de sterke kernen van Amsterdam (logistiek, industrie en diensten) bundelt. Dat de zoektocht naar nieuwe mogelijkheden om sneller, slimmer en schoner te worden met continu veranderende krachtenvelden verloopt, ziet Van Waveren als een uitdaging. ‘Zo kregen we afgelopen jaar, vanwege de warme en zeer droge zomer, voor het eerst te maken met een duidelijke verzilting van het water. Omdat je daardoor in de sluizen minder vaak kunt schutten, moeten klanten langer op hun schepen wachten. Dat raakt de continuïteit van de haven en brengt commerciële risico’s met zich mee. Dit soort zaken zetten ons continu aan het denken van: ‘Hoe gaan we hier als Port of Amsterdam mee om?’ Kortom, never a dull moment. Het is enorm dynamisch om dagelijks met de toekomstbestendigheid van de haven bezig te zijn.’
