Het Tropenmuseum in Amsterdam geeft vanaf 21 april met de tentoonstelling Someone is getting rich een podium aan 16 kunstenaars, die niet terugschrikken voor de financiële geschiedenis van kolonialisme én de erfenissen daarvan. Door middel van fotografie, video, performance, sculpturen, tekeningen en tapijtwerk geven zij hun kritische visie. Soms scherp en confronterend, andere keren indirect of speels.
Claire Fontaine, Untitled (Someone is getting rich), 2012
Kunstenaarscollectief Claire Fontaine beschouwt zichzelf als ‘een kant-en-klare, feministische, neo-conceptuele kunstenares.’ De oorsprong van het bovenstaande campagnebeeld ligt in een werk van dit collectief. Een kunstwerk dat in verschillende contexten kan worden gezien en gewaardeerd. In het kader van deze expositie verwijzen de neonletters naar de rijkdom die eeuwenlang in Europa werd vergaard, ten koste van mensen en bodemschatten op andere plekken in de wereld. Fontaine liet zich hiertoe inspireren door graffiti, die ze in New Orleans vond tijdens de reconstructie na orkaan Katrina. Deze stad was bovendien een belangrijk financieel centrum tijdens de slavernij, mede door de betrokkenheid van Nederlandse bankiers.
Hew Locke, Confederate States of America Loan 2, 2018
Hew Locke (1959) is een Britse kunstenaar uit Londen die opgroeide in Guyana, een voormalige Nederlandse en Britse kolonie. In deze serie tekent en schildert hij op originele bedrijfsaandelen van de Geconfedereerde Staten van Amerika, uitgegeven tijdens de Amerikaanse Burgeroorlog. De Confederates waren vastberaden om hun economie en cultuur overeind te houden, ook al was deze gebaseerd op slavenarbeid. De eerste coupons, rechtsonder, zijn al geïnd. Voordat de volgende aan de beurt waren, verloren ze de oorlog. Locke: “Deze obligaties zijn een fysieke link met het verleden, die ik extra context heb gegeven met afbeeldingen van historische én eigentijdse figuren.” We zien elementen van de Amerikaanse muziekcultuur bijvoorbeeld, maar ook minder prettige beelden, zoals de Ku Klux Klan. Kenmerkend voor het werk van Locke, die kunstkijkers graag heen en weer slingert tussen verschillende emoties, associaties en gedachten.
Pascale Monnin, Double Debt (2023), uit de serie The Debt
Monnin is geboren in Haïti en een actief onderdeel van de artistieke community daar. Al langere tijd verwerkt ze het thema ‘schuld’ in haar werk. In het bijzonder het onrecht van de “dubbele schuld” waar de jonge republiek mee te maken kreeg door hun vroegere koloniale bezetter Frankrijk, en de internationale financiële sector. De hoofden die Monnin maakt staan symbool voor de mensen die vochten voor de zelfstandigheid van Haïti. Het werk op deze foto hangt aan een antieke weegschaal, die doet denken aan weegschalen die op slavernijplantages werden gebruikt. Maar de weegschaal is ook het symbool van gerechtigheid. “Hoe bepaal je het gewicht van onrecht?”, vraagt Monnin.“Kun je een eerlijke afrekening maken, rekening houdend met alles wat er gebeurd is?”
Alain Bernardini, Adeline, Etablissement financier, Paris, 2010
Op het eerste gezicht lijkt deze foto, genomen in een Parijse financiële instelling, een raciaal stereotype te versterken: de zwarte vrouw als schoonmaakster. Maar het zelfvertrouwen van de vrouw is intrigerend. “Het is belangrijk voor mij,” legt de kunstenaar uit, “dat Adeline, en alle andere mensen die ermee instemmen door mij te worden gefotografeerd, hun plaats innemen en iets van zichzelf onthullen zonder te worden terug gebracht tot hun werk of sociale klasse.” Vandaar Adelines ongebruikelijke, subtiel opstandige pose op de bank tijdens werkuren. Als we kijken naar de insteek van Someone is getting rich speelt het beeld in op hoeveel (of hoe weinig) de socio-economische situatie nu eigenlijk is veranderd, in de 400 jaar die zijn verstreken tussen koloniale tijden en het heden.
Foto: Rick Mandoeng
