De Kinkerstraat in stadsdeel West is een onoverzichtelijke straat waar veel ongelukken plaatsvinden. Tijd voor een grootscheepse vernieuwing, die duurt tot volgend jaar zomer. De werkzaamheden hebben nogal wat voeten in aarde: hoe ervaren betrokkenen het proces om ‘van het zuur naar het zoet te komen’? Wij vroegen het aan vijf partijen.
‘Uniek hoe dit project gedragen wordt door de omgeving’
Baukje Cleveringa, omgevingsmanager gemeente Amsterdam
“Ik ben al betrokken bij dit project vanaf de start in 2017 en ben onder andere verantwoordelijk voor de communicatie en participatie. Het project heeft een lange aanloop gehad, onder andere vanwege het uitgebreide participatieproject.
De Kinkerstraat is een belangrijke winkelstraat voor West en een doorgaande route voor fietsers, voetgangers en openbaar vervoer. De frequentie van autoverkeer is er minder hoog. Omdat veel mensen gebruikmaken van de straat – als bewoner, ondernemer, bezoeker of reiziger – wilden we zoveel mogelijk mensen betrekken bij het nieuwe ontwerp. Dankzij een participatieplan op maat konden zij hun stem laten horen.
14.000 fietsers
De laatste vernieuwing van de straat vond plaats in 1995-1996. Toen lag de focus meer op autoverkeer. Inmiddels is de intensiteit van het fietsverkeer enorm toegenomen en komen er vijf tot zes keer zoveel fietsers als auto’s door de straat. Dat zijn dagelijks 12.000-14.000 fietsers. Alledrie de kruispunten op de Kinkerstraat staan op onze lijst met blackspots in Amsterdam: locaties waar veel ongelukken plaatsvinden. Dat is veelzeggend. De straat is smal en onoverzichtelijk, er rijden trams, er is eenrichtingsverkeer voor auto’s, voetgangers en fietsers hebben ruimte nodig, er moet ruimte zijn voor laden en lossen, en ‘groen’ is belangrijk. In de huidige situatie hebben alle functies hun eigen weggedeelte. Al snel werd duidelijk: als je knelpunten wilt oplossen moet je ruimte delen.
Veiliger en overzichtelijker
We hebben bewoners twee ontwerpvarianten voorgelegd: de fietsstraat, waarbij fietsers en auto’s het wegvak delen. En de stadsstraat: waarbij auto’s en trams het wegvak delen. Van de ongeveer duizend online stemmers koos een meerderheid van 75% voor de tweede variant. We hebben dit ontwerp verder uitgewerkt, met als doel: de straat moet verkeersveiliger en overzichtelijker worden. In de nieuwe situatie zijn er geen autoparkeerplaatsen meer. De parkeergarage onder de Hallen is een goed alternatief voor bezoekers die met de auto komen. ’s Avonds en ’s nachts, als de laad- en losplekken niet gebruikt worden, mogen daar bewoners met een parkeervergunning parkeren. We voegen de drie tramhaltes samen tot twee ruime, volwaardige haltes en we zorgen voor zitplekken waar mensen kunnen uitrusten of een broodje eten. Hierdoor wordt het veel aangenamer tijd door te brengen in de Kinkerstraat.
Nieuwe bomen
De zestien bomen in de straat worden gekapt. Ze hadden onvoldoende groeiruimte, daardoor kwam de bestrating rond de bomen omhoog, waardoor mensen kunnen struikelen. Bovendien staan de bomen maar in één deel van de straat. Wij kiezen er bewust voor de straat te vergroenen. We planten veertig nieuwe bomen die een betere groeiplaats krijgen en waarvoor speciaal bomengrond wordt aangebracht. Dat vergt aanpassingen in de grond en een flinke investering, maar zo zorgen we voor hoogwaardig groen.
Flexibele inrichting
Met de nieuwe, flexibele inrichting spelen we in op ontwikkelingen: misschien is er in de toekomst meer laad- en losruimte nodig, of meer plekken voor fietsparkeren. Daarom hebben we een servicestrook opgenomen waarin fietsparkeren, de ruimte voor laden en lossen, de bankjes en de bomen zich bevinden. Deze elementen – behalve de bomen – zijn uitwisselbaar. Als er meer plekken voor fietsparkeren nodig zijn kunnen we bijvoorbeeld een bankje weghalen.
Communicatie
Het eindontwerp hebben we aan de buurt gepresenteerd tijdens een online informatiebijeenkomst. Dat was het eindresultaat van het participatietraject. Natuurlijk houdt de communicatie niet op: we blijven informeren over de uitvoering. Omdat ook het project Oranje Loper plaatsvindt, de vernieuwing van nabijgelegen straten en bruggen, moesten we flink puzzelen wanneer welke werkzaamheden plaatsvinden.
De uitvoeringsduur van anderhalf jaar houden we als team goed in de gaten, we sturen op de planning en monitoren de kwaliteit van de werkzaamheden. We stemmen af met de aannemer en bedrijven zoals Liander en Waternet. Ik ben contactpersoon voor, tijdens en na werkzaamheden. Daarnaast helpt een servicemedewerker van de aannemer ondernemers met vragen.
Draagvlak
We onderschrijven allemaal de noodzaak dat er iets moet gebeuren in de straat en er is veel enthousiasme. Het draagvlak is groot: bewoners en ondernemers zien de knelpunten ook. Ik werk al best lang aan infraprojecten: het is echt uniek hoe dit project gedragen wordt door de omgeving. Dat maakt het extra fijn om ermee aan de slag te gaan.”
‘Betrokkenheid leidt tot goed onderbouwde keuzes’
Carolien de Heer, portefeuillehouder Stadsdeel West
“De belangrijkste reden voor de vernieuwing is dat de Kinkerstraat op dit moment niet veilig is. Daarom vinden wij het heel belangrijk dat daar iets aan gedaan wordt. Er gebeuren veel ongelukken tussen voetgangers en fietsers: je ziet elkaar niet goed. Het is druk en onoverzichtelijk. We stellen aan stadsstraten zoals de Kinkerstraat tegenwoordig andere eisen: het moet echt beter dan dit. Daarnaast is er weinig groen en de bomen die er zijn, zijn niet gezond. Er komen veertig bomen voor terug, die grotere groeiplaatsen krijgen. Daarmee wordt de straat veel groener. We halen ook de parkeerplaatsen weg, daardoor is er meer plek voor laden en lossen en hoeven vrachtwagens niet op de stoep te staan. Voetgangers en fietsers krijgen meer ruimte, er komen plekjes waar je even kan zitten: het wordt een veel prettiger straat, ook qua beleving.
“Ik kijk uit naar het uiteindelijke resultaat. Voor alle bewoners, ondernemers en overige gebruikers wordt het beter, vooral veel overzichtelijker. Natuurlijk: alles gaat op de schop en dat betekent een tijd overlast, dat is spannend. We gaan van gevel tot gevel de straat aanpassen, de tram ligt er een tijd uit: dat is voor de bereikbaarheid niet fijn. We moeten even het zuur nemen om bij het zoet te komen. Anderhalf jaar lang werkzaamheden lijkt een hele tijd, maar is voor zo’n groot project niet eens zo lang. Bovendien pakken we het gefaseerd aan en hebben we al veel voorwerk gedaan. We weten wat er in de grond ligt aan kabels en leidingen etc., dat voorkomt verrassingen en dus vertraging. We vinden het belangrijk om tijdens de uitvoering te blijven communiceren met bewoners en ondernemers, net zoals we tijdens de voorbereiding hebben gedaan. Zij weten bij wie ze terechtkunnen voor vragen en opmerkingen.”
Toegankelijkheid
Tijdens de participatieperiode hebben we uitgebreid gesproken over de toegankelijkheid van de straat. Ook over de tramhaltes die naar de huidige maatstaven niet goed toegankelijk zijn voor mensen die bijvoorbeeld slecht ter been zijn, of een boodschappentrolley of kinderwagen meenemen. We gaan daarom voor bredere stoepen en grotere tramhaltes, waar iedereen veilig gebruik van kan maken. Dat auto’s straks gebruik gaan maken van de trambaan zal even wennen zijn, maar het gebeurt op meer plekken in de stad. Bovendien is het autoverkeer in de Kinkerstraat niet erg druk. Straks zal dat nog meer afnemen, want je kunt er na de vernieuwing niet meer parkeren. Dat hoeft ook niet: even verderop hebben we een hele mooie parkeergarage: De Hallen. We hopen dat mensen daar meer gebruik van gaan maken. Ook fietsen kunnen daar veilig en droog gestald worden.”
Betrokkenheid en communicatie
Onbeperkt West, een fijne club mensen die opkomt voor gehandicapten, chronisch zieken en ouderen in stadsdeel Amsterdam West, had een heel nadrukkelijke wens voor verkeerslichten bij het fietspad bij de Ten Katemarkt. Deze club denkt constructief mee, dat waarderen we zeer. Door zowel verkeerslichten voor auto’s als voor fietsers te plaatsen, hopen we dat we de snelheid van deze verkeersdeelnemers afremmen en dat er minder botsingen plaatsvinden met onder andere voetgangers. Betrokkenheid leidt tot dit soort keuzes en dat juich ik toe.
Alles staat en valt met goede communicatie. We hebben – vóór corona – bewonersavonden gehouden met meer dan honderd deelnemers. We hebben geflyerd in de straat, posters in winkels opgehangen: noem maar op. We hebben een intensief participatieproces doorlopen dat bijvoorbeeld heeft geleid tot die verkeerslichten en tot de keuze voor een stadsstraat: met auto’s op de trambaan, in plaats van op het fietspad. Bewoners en ondernemers kennen hun eigen straat het beste: het is belangrijk om naar hen te luisteren. Ik denk dat we goede keuzes hebben gemaakt.”
Ik hoop dat de vernieuwde Kinkerstraat gebruikers een rustig en overzichtelijk gevoel geeft: dat het meteen duidelijk is waar ze kunnen lopen, fietsen, etc. Ik hoop ook op een vriendelijker en ruimere aanblik, daar gaat het groen zeker bij helpen. De Kinkerstraat wordt een stadsstraat waar je gewoon lekker doorheen loopt of fietst.”
‘De Kinkerstraat heeft een facelift nodig, daar zorgen wij voor’
Erwin Stuart, projectleider KWS Infra
“Dit werk is voor ons speciaal omdat het een lastige én mooie locatie is om te werken. Het is niet één van de breedste straten van Amsterdam en we hebben te maken met veel omgevingsfactoren waar we rekening mee moeten houden: veel ondernemers, er rijden auto’s en er zijn veel trams, fietsers en voetgangers.
Wij zijn al ingestapt in het voortraject en konden zodoende meepraten over hoe we het werk gaan maken, in welke faseringen en hoeveel tijd we bijvoorbeeld hebben voor de kruisingen, etc. Wat het contract betreft voelt het alsof we teruggaan naar de ‘goede oude tijd’: vroeger had je in Amsterdam mooie contracten waar ook het ondergrondse werk in was opgenomen. Een hele tijd was dat niet echt zo, in dit contract wel weer. Dat houdt in dat we zelf ‘het stuur in handen hebben’. Dat maakt het makkelijker om te communiceren met de partijen die met en voor ons werken. Ik werk al heel lang in Amsterdam en al zo’n 35 jaar bij KWS Infra. Het werken in het stedelijke gebied is dynamisch. Geen dag is hetzelfde en de omstandigheden op de locatie bepalen hoe het werk gaat verlopen.
Rekening houden met de tram
We gaan zes dagen per week werken in de Kinkerstraat en maken lange werkdagen als het werk daarom vraagt. We hebben een periode van anderhalf jaar om ons werk te doen. We hebben te maken met twee tramlijnen die er een tijdlang af gaan: van 7 maart tot en met 27 februari 2023. Daarna moet de tram weer rijden en moeten wij dat deel dus klaar hebben. Wij zijn dan nog niet helemaal klaar: we hebben tot de bouwvak van 2023 voor de laatste fase en de maaiveldinrichting.
Middenweg
We moeten rekening houden met allerlei betrokkenen. Als aannemer kijken we niet alleen naar ons eigen werk, maar ook of bijvoorbeeld winkeliers hun werk kunnen doen terwijl wij bezig zijn. We proberen altijd een middenweg te vinden en elkaar te helpen. Het verschil tussen de Kinkerstraat en bijvoorbeeld de Kalverstraat is dat in de laatstgenoemde veel grote bedrijven zijn gevestigd, terwijl hier juist veel kleine ondernemers zitten. Samen met hen en onze opdrachtgever kijken we hoe we ervoor kunnen zorgen dat laden en lossen door kan gaan. Wij hebben één vaste man wiens contactgegevens zijn gedeeld met ondernemers: mochten er zich problemen voordoen, dan kunnen ze hem bellen.
Bereikbaarheid
Van gevel tot gevel is de Kinkerstraat tussen de twintig en dertig meter breed. Binnen die ruimte moet al het werk gebeuren. De trams en het autoverkeer gaan er tijdelijk af, fietsers worden omgeleid: voetgangers, bewoners en ondernemers blijven over. Voor hen moet de bereikbaarheid en leefbaarheid gewaarborgd worden. Wij zijn dat gewend en proberen hinder zoveel mogelijk te beperken. We werken in hoog tempo en maken lange dagen. Tijdens de eerste fase zijn we vijf weken ondergronds bezig, daarna gaat de tram eraf en gaan wij op de kruisingen aan de slag. In vier weken tijd vervangen we het tramspoor en de rijbanen: veel werk in korte tijd.
Ervaring
In Amsterdam kun je onverwachte dingen tegenkomen in de grond, denk aan delen van oude kademuren. Dat zijn uitdagingen waar we op dat moment een oplossing voor zoeken. Van kabels en leidingen weten we waar ze liggen: we gaan uit van de informatie die we hebben en als er iets onverwachts gebeurt, schakelen we meteen. Daar zijn we flexibel in, dankzij onze jarenlange ervaring in stedelijk gebied kunnen we ons snel aanpassen.
De beschikbare tijd en ruimte maken dit soort projecten bijzonder en interessant. Het vraagt veel inspanning, maar dat vinden we leuk: we willen graag een mooi werk maken. De Kinkerstraat heeft echt een facelift nodig, daar gaan we voor zorgen. Ik heb er vertrouwen in dat we in de zomer van 2023 naar een mooie, begaanbare en leefbare Kinkerstraat kijken met z’n allen. Dan hebben wij eer van ons werk.”
‘Meer ruimte voor fietsen, lopen en OV’
Debora Zijdenbos, verkeersspecialist openbaar vervoer bij GVB
“De vernieuwing van de Kinkerstraat is een complexe opgave, mede door het naastgelegen project de Oranje Loper. Als partner van de stad denken wij in alle fases mee. Het proces voor de start van de uitvoering was al een hele puzzel. Denk alleen al aan een nieuwe dienstregeling wanneer de trams bijna een jaar moeten omrijden. We krijgen daar wel bredere, toegankelijkere, langere tramhaltes voor terug, geschikt voor de vele OV-reizigers.
De Kinkerstraat had drie smalle, korte haltes redelijk dicht op elkaar naast de kruisingen liggen, terwijl voetganger ook tussendoor overstaken. Samen met auto’s die de trambaan opschoten als laad- en losverkeer de rijbaan bezette, was het een lastige en onbetrouwbare straat om doorgeen te rijden. Overdag reed de tram vanwege de drukte langzaam, terwijl die op de stille momenten vloeiend door kon rijden. Dit verschil maakt het erg lastig daar een betrouwbare dienstregeling op te maken. De drukte en onveiligheid bij de oversteekplaatsen naast de te smalle haltes waren ons al langer een doorn in het oog. De haltes waren 1,20 tot 1,50 meter breed, terwijl zo’n drukke halte een perron van 2,70 meter hoort te hebben. Een ramp om met rolstoelen, kinderwagens en boodschappenkarretjes vlot in en uit de tram te gaan. Deze haltes bleken vanuit toegankelijkheid één van de slechtste in heel Groot-Amsterdam te zijn.
We zijn dan ook heel blij dat toegankelijkheid, veiligheid én doorstroming onderdeel zijn van de vernieuwing van de Kinkerstraat. In goede samenwerking met de gemeente hebben we naar de problemen gekeken en meegepraat over de oplossingen. Zowel tijdens de ontwerpfase als tijdens de uitvoering zijn wij volledig betrokken. Zo is er een projectleider van GVB die tijdens de uitvoering alles dat met de trambaan te maken heeft regelt. Om de vele voetgangers, fietsers en OV-gebruikers de ruimte te geven die ze nodig hebben, helpt GVB mee om de Kinkerstraat autoluw te maken.
20.000 OV-reizigers
De Kinkerstraat is een belangrijke verbindingsroute voor Amsterdam. Het is niet alleen een drukke fietsroute, maar ook een drukke OV-route – met wel 20.000 OV-reizigers. De positie van de tram in de Kinkerstraat is voor ons dus van groot belang, daarom hebben wij veel energie gestoken in dit proces. Vanuit een nieuw participatieproces konden bewoners en ondernemers hun voorkeur uitspreken voor een fietsstraat of stadsstraat. De stadsstraat kreeg de meeste steun, waardoor straks auto’s op de trambaan rijden. Uiteraard behouden wij liever de vrije trambaan, maar hier is anders besloten. Om ervoor te zorgen dat de tram wel kan blijven doorrijden is afgesproken dat de tram prioriteit krijgt bij de verkeerslichten: als de tram eraan komt, gaan die op groen. Dat zorgt voor een veilige oversteek voor de vele voetgangers en doorstroming voor alle OV-reizigers.
Tramhaltes
We hebben nu drie korte haltes, waar maar één tram tegelijk kan staan. Volgens de nieuwe eisen hoort het perron lang genoeg te zijn om beide trams te laten halteren. Bovendien waren de haltes slecht toegankelijk. Om al die haltes voldoende lang en breed te maken, zou dat veel ruimte in deze drukke, smalle straat vragen. Daarom is besloten de haltes van de Ten Katestraat en J.P. Heijstraat samen te voegen. De nieuwe haltes moeten vlot en veilig bruikbaar zijn voor alle OV-reizigers, met bankjes om droog te kunnen zitten tijdens het wachten op de tram. De nieuwe toegankelijke halte ligt tussen de kruisingen, zodat het oversteken bij de verkeerslichten daar overzichtelijk wordt.
Werk met werk maken
De tramsporen moesten vernieuwd worden, dat stond al in de planning. Nu de tramhaltes ook aangepast worden grijpen we onze kans: werk met werk maken. We gaan het in één keer goed doen: zowel de fundering onder de grond als nieuwe tramhaltes aan de trambaan boven de grond. Zo is er maar eenmaal overlast, met minder kosten. Van 7 maart tot en met 28 februari 2023 rijdt er daardoor geen tram door de Kinkerstraat. Er is een plan met alternatieve dienstregeling om de buurt bereikbaar te houden. Onze reizigers zullen anders naar haltes moeten lopen, wat wennen zal zijn. Dat vinden we heel vervelend, maar als dit straks klaar is zijn we voorlopig van de grootschalige werkzaamheden af.”
‘Ik hoop dat de straat een boulevard-achtige uitstraling krijgt’
Rob van Sprang, bewoner
“Ik woon al 25 jaar in de Kinkerstraat en al veel langer in West, het is echt mijn buurtje. Ik vind het hoog tijd voor vernieuwing van de straat, de laatste jaren is het veel drukker geworden. Ik reken op een aanzienlijke verbetering.
Sinds de Hallen gerenoveerd zijn en de FoodHallen en bioscoop geopend zijn, is er veel meer reuring. Dat merk je aan veel meer verkeer op straat. Er zijn meer toeristen, meer AirBNB-gasten met rolkoffers die voor de deur langs denderen. Vroeger stapte ik de deur uit op een vrij trottoir, nu staat het vol met fietsen en moet je goed om je heen kijken voor je een stap zet: je botst eigenlijk meteen tegen iemand op.
Open en aantrekkelijker
Ik ken lang niet alle bewoners van de straat, maar mijn ‘buurtjes’ wel. Ik denk dat de meeste bewoners positief zijn. Dat er tramhaltes samengevoegd worden zal misschien even wennen zijn voor bijvoorbeeld oudere mensen, die iets verder moeten lopen met hun boodschappen van de markt. Maar ik denk dat dat wel went. En er kan nu een bredere stoep worden gemaakt: daarmee wordt de straat opener en aantrekkelijker. Dat is echt een verbetering.
Voor de deur
De werkzaamheden worden in fases uitgevoerd. Ik val meteen met de neus in de boter, want ze zijn bij mij voor de deur begonnen. De zone waar ik woon is het smalste stukje van de Kinkerstraat. Ach, het zal even aanpassen zijn. Ik denk dan maar: wij zijn het eerste aan de beurt, daarna is dit stuk klaar. Ik ben zelf interieurarchitect en ben bekend met de bouw: ik begrijp dat dit soort trajecten langer duren en complex zijn. Je hebt met zoveel schakels te maken, het is nu eenmaal even zo.
Auto’s op trambaan
Ik ben tevreden over hoe dit traject is aangepakt door de gemeente: een goede voorbereiding is essentieel. Er is in het voortraject goed en zorgvuldig naar de bewoners geluisterd. We konden kiezen uit twee plannen: bij de eerste zouden de auto’s op het fietspad gaan rijden, bij de tweede gaan de auto’s op de trambaan rijden. Voor de laatste is via stemming gekozen. Dus zeggenschap was er zeker. Ik ben er blij mee, want het levert bredere stoepen op en een meer gelijkwaardige straat.
Meer groen
De bomen die nu in de straat staan, overleven de werkzaamheden niet. Er komen wel nieuwe en meer bomen voor terug. Groen is van belang voor de straat. Voor het klimaat – het wordt steeds warmer – maar ook het aanzicht, en het breekt ook nog een beetje het geluid. Ik hoop dat de straat straks een boulevard-achtige uitstraling krijgt. Door het groen, door de bredere stoepen, doordat delen van de weg in een rode baksteenkleur uitgevoerd worden: ik denk dat we meer een gevoel van weidsheid krijgen: het wordt breder, ruimtelijker en opener. Die overzichtelijkheid is belangrijk, ook voor de veiligheid. Een nettere straat levert ook gewoon meer waardering op, zowel van bewoners als van bezoekers. Ik hoop dat het ook nieuwe winkeliers trekt, een breder aanbod zou fijn zijn. Er is nu namelijk heel veel aanbod van food en take away: daardoor staan er ook veel fietsen en scooters van koeriers op de stoep.
Toekomst
Ik heb nog wel een paar wensen voor de toekomst. Een ander systeem voor laden en lossen bijvoorbeeld, en een oplossing voor de vele fietsen en scooters voor de deur. Ik zet mijn fiets veilig en droog in de parkeergarage: het is een kleine moeite om even te lopen. Daarnaast zie ik nog verbetering in de gevels van winkels en woningen: misschien dat er subsidie mogelijk is voor eigenaren en VvE’s. Dat tegelijk met de vernieuwing van de straat dat aangepakt wordt. Op dit moment wordt bijvoorbeeld onze gevel gerestaureerd: die was afgetimmerd, maar er blijkt een hele mooie gevel onder te zitten. Ik denk dat dat op meer plekken zo is. Het zou leuk zijn als de vernieuwde Kinkerstraat mensen inspireert het nóg mooier te maken!”
