In opdracht van Vattenfall is Amsterdam Engineering bezig met het ontwerp van een nieuwe ondergrondse leiding en het tracé daarvoor op bedrijventerrein Westpoort. De nieuwe leiding komt te liggen in het gebied tussen afvalverwerkingsbedrijf AEB en een Bufferstation dat een kilometer verderop ligt. Het project valt onder Westpoort Warmte, een samenwerking tussen Vattenfall en gemeenten Amsterdam waarvoor Vattenfall de dienstverlening verzorgt.
Gijs van den Bosch is tekenaar en constructeur bij Amsterdam Engineering. Hij vertelt: “AEB verbrandt 17% van het Nederlandse afval. Dagelijks wordt het afval met honderden vrachtwagens aangeleverd. De warmte die vrijkomt bij die verbranding wordt gebruikt om water op te warmen dat door middel van ondergrondse leidingen als stadswarmte naar woonwijken en bedrijventerreinen wordt getransporteerd. Er ligt al een ondergrondse leiding tussen AEB en het Bufferstation, maar deze leiding kan niet meer voldoen aan de groeiende vraag naar stadswarmte. Daarom ontwerpen we in opdracht van Vattenfall een nieuwe leiding en bepalen we het tracé.”
Warmte voor 40.000 huishoudens
Jamal Ghabri is projectmanager bij Vattenfall. Hij is verantwoordelijk voor de ontwikkeling en uitvoering van complexe warmteprojecten. Ghabri: “AEB levert aan de noord- en westkant van Amsterdam alle stadswarmte. Het aantal huishoudens waaraan via de huidige leiding warmte wordt geleverd, is gegroeid: er is meer vraag naar warmte. De leiding is voor de huidige klanten nog voldoende, maar er moet een nieuwe leiding bij om de groei voor de komende jaren te kunnen faciliteren.” Het Bufferstation is een verdeelstation, dat warmte levert aan drie gebieden: Amsterdam Noord, Amsterdam Nieuw-West en bedrijventerrein Westpoort. “Het gaat om zo’n 40.000 woningen en bedrijven”, verduidelijkt Ghabri.
Van onderzoek naar tracé
Van den Bosch is gespecialiseerd in het uitwerken van ontwerpen en tekeningen, het opstellen van de benodigde middelen en het overleggen met stakeholders. Bij dit project voor Vattenfall is hij al vanaf het begin betrokken. “Zo’n project begint met het doen van onderzoek. Vaak zijn er meerdere tracévarianten mogelijk, in dit geval wel zeven. Al die opties worden onderzocht totdat je gezamenlijk tot een definitief tracé komt. Vanaf dat punt kan het ontwerp verder worden uitgewerkt. Er moet met ontzettend veel zaken rekening worden gehouden, denk alleen al aan de flora en fauna in het gebied waar je ondergronds aan de slag wilt. Waar kun je ruimte vinden in de overvolle ondergrond? En je moet er rekening mee houden dat je aan de benodigde vergunningen kunt voldoen. Met andere woorden: is je ontwerp daadwerkelijk uitvoerbaar?”
Ghabri: “We beginnen altijd met een leeg A4, daarna schakelen we samenwerkingspartijen in en stellen we teams op zodat we het project kunnen ontwikkelen en tot uitvoering over kunnen gaan. Het is altijd een mooi moment als we op een gegeven de leiding kunnen overdagen aan de beheerorganisatie – in de letterlijke zin van het woord.”
Complex traject
Van den Bosch: “Dit project is één van de vele die we samen voorbereiden. Qua lengte is het tracé niet bijzonder lang, maar het is wel een complex traject vanwege alle stakeholders waar we rekening mee moeten houden. Zo moet AEB hun dagelijkse bedrijfsvoering gewoon kunnen doorzetten. Wij hebben daarom wekelijks overleg met AEB: wij informeren hen over ontwerpkeuzes en nemen hen mee in ons denkproces.”
De constructeur vervolgt: “Extra uitdagend is het bovendien dat dit natuurlijk een grotere leiding is dan de huidige. Je kunt met stalen leidingen al niet zo flexibel zijn qua ontwerp, terwijl je best wat ruimte nodig hebt om de leiding niet alleen kwijt te kunnen, maar ook om deze in de grond te kunnen leggen.”
Op naar ‘deel 2’
Ghabri: “We zitten nu nog volop in de voorbereidingsfase. We gaan binnenkort starten met de tender: de aanbesteding. Daarop kunnen aannemers zich inschrijven. Parallel daaraan zijn er nog steeds allerlei zaken gaande, zoals grondonderzoeken. Dat doen we vanwege de snelheid: we willen geen tijd verliezen, zodat we de leiding zo snel mogelijk kunnen laten plaatsen. We willen in september de finale beslissing nemen over de aanbesteding. Daarna duurt het nog een maand of vijf voordat er echt gestart kan worden: dat is namelijk de levertijd van staal en ander materiaal. Zoals het nu lijkt start de uitvoering volgend jaar februari of maart.”
Van den Bosch: “Dat is vanuit ons perspectief gezien echt ‘deel 2’: dat uitvoeringsdeel duurt tot het moment dat de beheerorganisatie het overneemt, pas daarna laten we het project los. Vattenfall doet de aanbesteding, maar net als zij zijn ook wij daarna nog volop betrokken. Tijdens de uitvoering kunnen we altijd bijspringen als er vragen en problemen zijn. Want: hoe goed je alles ook voorbereidt, er komen altijd onverwachte zaken voorbij.”
Puzzelen
Ghabri: “Dat klopt. Niet zozeer de lengte van het tracé is in dit project de grote uitdaging, maar het uitvoeren van het werk terwijl bij AEB dagelijks honderden vrachtwagens af- en aan rijden.” De projectmanager verduidelijkt: “We hebben het steeds over één leiding, maar die bestaat natuurlijk uit aanvoer en afvoer, eigenlijk twee leidingen. De boringen die we gaan verrichten onder de grond en de werkzaamheden die we bovengronds moeten doen, moeten we nauwkeurig voorbereiden en op efficiënte wijze ruimte voor creëren.” De projectmanager lacht: “Het lijkt soms net Tetris: het is echt puzzelen!”
Veel afstemmen
Van den Bosch beaamt dat: “Bij het ontwerp dat je bedenkt moet je er rekening mee houden dat er al van alles in de grond ligt. Niet alleen de ‘eigen’ huidige leiding, maar ook allerlei kabels en leidingen van andere nutsbedrijven. Daarnaast hebben we in dit geval ook te maken met de haven in het achterliggende terrein, dus zijn we ook met havenbedrijf Port of Amsterdam in overleg. Bovendien kruisen we ook koelwaterleidingen. Kortom: veel praten met belanghebbenden. Gelukkig kunnen we tegenwoordig onze ontwerpen en tekeningen ook in 3D laten zien, dat spreekt veel meer tot de verbeelding. Partijen kunnen zo veel beter zien waar we het over hebben.”
Ghabri benadrukt: “Eigenlijk hebben we op deze projectlocatie nog niets te klagen: we doen ditzelfde ook middenin woonwijken. Van bovenaf lijkt het allemaal vrij simpel, maar zodra je gaat kijken wat er in de ondergrond ligt aan infrastructuur, kom je altijd verrassingen tegen en blijkt het toch weer complexer te zijn dan gedacht. Amsterdam biedt altijd uitdagingen!”
‘We gaan voor verduurzaming’
Het houdt Amsterdam Engineering en Vattenfall bepaald niet tegen. Ghabri: “Willen we de stad verder verduurzamen, dan zijn dit soort projecten gewoon nodig. Het kost veel tijd, geld en energie, maar we gaan er steeds voor. Natuurlijk kan Vattenfall dit niet alleen met Amsterdam Engineering, we zijn voortdurend in overleg mét en afhankelijk ván vele partijen.” De projectmanager noemt onder andere gemeente Amsterdam, havenbedrijf Port of Amsterdam, Rijkswaterstaat en – zoals bij dit project – AEB. “Alleen op die manier, in voortdurend overleg en door samen te werken, kunnen we samen de stad verder verduurzamen.”
3D: veel tastbaarder
Voor Amsterdam Engineering is het ontwerpen van warmteleidingen echt de core business. Van den Bosch: “We zijn het echt gewend om, zoals Jamal ook beschrijft, samen met alle betrokken partijen oplossingen te bedenken om samen tot een goed ontwerp te komen. Je hebt elkaar echt nodig om er een succes van te maken. Ik vind het erg leuk om de ontwerptekeningen zo op te zetten dat ze in 3D inzichtelijk kunnen worden gemaakt. Ik merk namelijk dat het de communicatie met belanghebbenden veel duidelijker maakt: 3D is veel gemakkelijker te interpreteren dan een ‘platte’ 2D-tekening. Het is een stuk fijner om het ontwerp écht te zien zoals het er komt te liggen. Het geeft een beter beeld van de omgeving en de mate van impact op de bedrijfsvoering van omliggende bedrijven kan beter worden aangetoond. Voor de komende periode ligt er voor ons een uitdaging om dit nog verder te ontwikkelen, en er ervoor te zorgen dat deze mate van uitwerking standaard wordt.”
Dit tracé is voor Amsterdam Engineering één van de eerste projecten voor Vattenfall die zo ver in 3D wordt uitwerkt. Van den Bosch: “Door de bovengrondse en ondergrondse situatie beide inzichtelijk te maken, kunnen wij beter uitleggen waarom wij in het ontwerp bepaalde keuzes hebben gemaakt. We kunnen bovendien sneller aanpassingen verwerken en er is minder kans dat we obstakels over het hoofd zien. Dit zorgt voor meer efficiëntie en versnelling van het proces.”
Ghabri haakt daarop in: “Die versnelling is belangrijk. Het tastbaar maken van het traject maakt ook dat het als minder complex wordt gezien. Het visualiseren van de ruimte verduidelijkt veel. Amsterdam Engineering heeft dit zo bedacht en bij ons geïntroduceerd. Een waardevolle toevoeging.” Van den Bosch: “Het is een bewuste investering van onze kant. Wij zijn altijd bezig met: wat kan er beter? Op deze manier kunnen we echt meerwaarde bieden.”
Veiligheid en beloften nakomen
Wanneer is een project als dit een succes? Natuurlijk als de leiding er ligt. Maar daarmee zijn zowel Amsterdam Engineering als Vattenfall niet tevreden. Ghabri: “Er zijn meerdere criteria waarop zo’n project een succes kan worden genoemd. Natuurlijk als we het doel hebben behaald. Maar het allerbelangrijkste is veiligheid, daar sturen we heel hard op. We willen in de uitvoering geen incidenten en ongevallen meemaken. Ook omdat we te gast zijn op een terrein van een derde partij, in dit geval het AEB. Wij moeten ook hun veiligheid waarborgen. Ten tweede: de afspraken die je hebt gemaakt in het voortraject, moet je nakomen. Alles dat je hebt beloofd aan stakeholders en bijvoorbeeld collega-nutsbedrijven die daar óók leidingen in de grond hebben liggen, moet je daadwerkelijk zo uitvoeren. Denk aan het treffen van maatregelen om kabels en leidingen te beschermen, maar ook bijvoorbeeld bomen in het gebied.”
‘Zeker weten dat we het juiste doen’
Van den Bosch: “Inderdaad. Daarom gaan we voor een goed ontwerp met zoveel mogelijk informatie, waardoor de kans zo klein mogelijk is dat we rare en onverwachte zaken tegenkomen in de uitvoering. Het voortraject is zó belangrijk. Als we dat goed voor elkaar hebben, bezorgen we de omgeving zo weinig mogelijk overlast.” Ghabri knikt: “We steken daar gezamenlijk heel veel tijd in. In het voortraject ben je nog flexibel, kun je nog ruimte maken voor alternatieve oplossingen. Zodra de schep in de grond gaat en de aannemer begint, ben je aan tijd en allerlei andere limieten gebonden op het terrein. We ontdekken liever nu dat we de leiding nog moeten omleggen…” Van den Bosch: “Het onderzoeken en engineeren zorgt ervoor dat we zeker weten dat we het juiste doen en dat betaalt zich altijd terug in de uitvoering. Een project als dit kost minimaal anderhalf jaar voorbereidingstijd, terwijl de uitvoering in een maand of vier gerealiseerd wordt.”
Ambitie en enthousiasme
Ghabri vertelt dat er in Amsterdam nu zo’n 110.000 woningen op stadswarmte aangesloten zijn. “De ambitie van de gemeente is om daar ongeveer drie keer zoveel van te maken: zo’n 300.000 woningen. Als de gemeente die ambitie wil halen voor 2040, hebben Gijs en ik nog heel veel werk te doen! Maar wij zijn hier goed in, wij kunnen dit gezamenlijk aan.”
Van den Bosch: “Wij willen ook gewoon onze bijdrage leveren om Amsterdam van het gas af te krijgen tegen acceptabele maatschappelijke kosten en zo min mogelijk overlast voor de omgeving. We gebruiken onze ervaring om dat voor elkaar te krijgen én we vinden het ook nog eens erg leuk om te doen. Er zijn zoveel uitdagingen, die gaan we graag aan. Het wordt niet alleen in de stad zelf, maar ook in de ondergrond steeds drukker qua infrastructuur. Hoe ingewikkelder het technisch wordt, hoe enthousiaster wij zijn!”
Proces zo soepel mogelijk
Ghabri: “Juist vanwege die complexiteit zetten we in op omgevingsmanagement: alle partijen aan boord halen. Daarnaast zijn we steeds op zoek naar innovaties, naar manieren om de uitvoering nog soepeler te laten verlopen. We kijken continu hoe we ons werk beter kunnen maken, altijd met in het achterhoofd de gedachte dat wij te gast zijn in de stad: we willen zo kort en krachtig mogelijk aan het werk zijn, zonder al te veel impact op die stad.”
Van den Bosch: “We draaien samen mooie technische en uitdagende projecten, waarbij we het proces zo soepel mogelijk maken in de ontwerpfase, waardoor de engineeringsfase een kortere doorlooptijd kan krijgen. In de genoemde 3D-modellen tonen we hoe we de risico’s in de uitvoering beperken. Alle afspraken die we daarover maken, kunnen we op die kaarten kwijt.” Ghabri: “Kortom: we maken samen het proces zo soepel en inzichtelijk mogelijk voor alle partijen waarmee we samenwerken.”
Vele kilometers samen
Op de vraag waarom Vattenfall er wederom voor gekozen heeft samen te werken met Amsterdam Engineering, is Ghabri duidelijk: “Ik werk al sinds 2014 naar volle tevredenheid met deze écht Amsterdamse partij samen. We hebben samen vele kilometers aan transportleidingen door heel Amsterdam aangelegd. Wij werken graag samen met Van den Bosch en zijn collega’s vanwege hun ervaring in ‘het Amsterdamse’ en het vergunningsstelsel, de goede contacten die zij hebben met onderaannemers en hun ervaring in het uitvoeren van onderzoek.” Van den Bosch: “Dat is natuurlijk erg leuk om te horen. Ook van onze kant zijn wij heel tevreden over de samenwerking met Vattenfall. Op naar nog veel meer stadwarmte!”
