“Om de energietransitie echt te kunnen laten slagen zijn grootschalige investeringen nodig. We juichen kleinschalige projecten natuurlijk van harte toe. Maar door stuwkracht te geven aan grote projecten kunnen we écht wat bereiken. Er is geld nodig en voldoende gekwalificeerd talent.” Aan het woord is Johan Stuiver, Director Strategy & Innovation bij Deloitte Consulting.
Uit het nationale Klimaatakkoord zijn veel provinciale en gemeentelijke akkoorden voortgekomen. “De energietransitie staat hoog op de provinciale en gemeentelijke agenda’s. De plannen die gemaakt worden zijn ambitieus: zoveel procent van de woningvoorraad verduurzamen, zoveel woningen van het gas af, zoveel voorzieningen rondom oplaadpunten voor elektrische auto’s…” Stuiver kent de mooie voorbeelden maar weet dat de uitvoering in de praktijk veel weerbarstiger is. “Om financiering en draagvlak te creëren heb je veel partijen nodig. Voor bewustwording zijn kleinschalige initiatieven goed, maar ze brengen niet de grote verandering teweeg die we nodig hebben. De publieke en private sector hebben elkaar nodig om grootschalige investeringen te doen. Daarom bouwen we vaak ook een ecosysteem van partijen die elkaar nodig hebben en waar iedereen een ‘haal- en brengfunctie heeft’. Voor majeure investeringsprojecten heb je vaak al tientallen miljoenen euro’s nodig, waarvoor alleen al voor de innovatie- en onderzoeksfase al veel geld voor nodig is. Denk aan proefboringen voor geothermie. Niet elke innovatie levert iets op, wie betaalt deze innovaties en een onrendabele fase? Om echt wat te kunnen bereiken met deze projecten moeten partijen intensief met elkaar samenwerken: overheden, energie- en installatiebedrijven, bouw & infra, kennisinstellingen, investerings- en opleidingsfondsen en financiële instellingen.”
“Vanuit Deloitte houden we ons onder andere bezig met het verbeteren en versnellen van de regionaal economische ontwikkeling van grootstedelijke regio’s, de G5: Amsterdam, Rotterdam, Utrecht en Den Haag en Brainport, door dit soort samenwerkingen op te zetten. Wij werken meestal in opdracht van de directies economische zaken en stadsontwikkeling. Maar ook steeds vaker op de aanpalende directies onderwijs, arbeidsmarkt, innovatie en mobiliteit. Daarnaast houden wij ons bezig met Regionale Energie Strategieën (RES-en), zoals het realiseren van lokale zonneparken, alsook het verduurzamen van bestaande woningvoorraad van woningcorporaties of het neerzetten van nieuwe warmtenetten. Daarbij kijken wij ook goed naar de benodigde werknemers, want ook daar zit een uitdaging.
Businesscase ontwikkelen
De oplossing: een Publiek-Private Samenwerking(PPS) of ecosysteem opzetten. En dan in zo’n consortium aan de slag gaan. “Wij maken onderdeel uit van vele PPS-en en consortia. Wat wij doen is concrete vragen voorleggen: als dít de ambitie is, wat is dan de strategie? Aan veel regionale strategieën betaalt het Rijk mee en is er veel aandacht voor het proces voor de totstandkoming tot een aanpak. Wij vinden dat er veel meer aandacht mag worden gegeven aan échte investeringen: als er 200 miljoen euro moet worden geïnvesteerd, hoe ziet de businesscase er dan uit? Wij worden vaak gevraagd om die businesscase te ontwikkelen: waar zit het rendement precies, waar worden de kosten gemaakt, waar vallen de baten en is er voldoende draagvlak? En waar zit het verdienmodel voor alle betrokkenen? Tegelijkertijd brengen we onze experts in voor de verwerving van (EU) subsidies, bijdragen uit investeringsfondsen en fiscale incentives. Financial engineering noemen we dat.”
Stuiver maakt duidelijk dat Deloitte daarmee al lang veel meer is dan een wereldwijd actief accountantsbedrijf. “De consulting tak groeit al jaren stevig waar innovatie, strategie, financial engineering, human capital solutions en ecosysteemontwikkeling tegelijkertijd wordt ingezet. Deze gezamenlijke expertise zetten we in op maatschappelijke uitdagingen zoals de energietransitie.
Future of Energy en Future of Work
In de nieuwe strategie van Deloitte zijn de ‘Future of…’ thema’s van groot belang. Twee daarvan raken elkaar direct: Future of Energy en Future of Work. We weten inmiddels waar de toekomst van hernieuwbare energie ligt, wat slimme mobiliteitsoplossingen zijn en waar de circulaire economie naartoe gaat. Maar om grote energieprojecten waar te maken, is ook het juiste personeel nodig om de projecten uit te voeren. “Iedereen heeft handjes nodig: de bouw, de infra, technische installatiebedrijven… Maar ook de overheid en bedrijven als het onze hebben veel expertise nodig, van mbo-ers tot hbo-ers en wo-ers.”
Nieuwe skills nodig
Stuiver noemt als voorbeeld het onderhoud van windmolens op zee, waar dronebestuurders voor ingezet moeten worden. “Het bedrijfsleven moet versneld mee gaan doen met het opleiden van de juiste mensen en het onderwijs moet een actueler en flexibeler aanbod van opleidingen realiseren. De technologische veranderingen in de wereld zijn gigantisch. In de zorg en ICT bijvoorbeeld veranderen functies door robotisering. Dat houdt niet automatisch in dat banen verdwijnen, maar wel dat mensen andere skills nodig hebben in die sectoren. De werkomgeving en gevraagde competenties veranderen.”
Als het werk verandert, moeten ook opleidingen op alle niveaus veranderen. “Daar is tijd voor nodig: een curriculum aanpassen en goedgekeurd krijgen kost soms jaren. Maar je kunt wel vast nieuwe keuzemodules inzetten, leren op de werkplek op een slimme manier inzetten, en het opschalen van innovatief leren: zoals op afstand studenten begeleiden door het gebruik van VR. Wij werken met drie sporen: van uitkering naar werk, van school naar werk en van werk naar werk. Die laatste houdt in dat we mensen bewegen van krimpberoepen naar groeiberoepen. Je kunt al snel aan de slag als energiespecialist in tal van sectoren. Hier doen we ook onderzoek naar om zo het juiste advies uit te brengen.”
‘Projecten versterken voor groter effect’
Deloitte helpt projecten versterken voor een groter effect. Stuiver noemt als voorbeeld het Leerwerkakkoord (LWA) energietransitie gebouwde omgeving in Rotterdam, waarin een groot aantal partners samenwerken. “Onder andere de gemeente Rotterdam, Bouwend Nederland, het O&O fonds voor de Technische Installatiebranche, woningbouwcoöperaties en energie- en bouwbedrijven, maar ook het Techniek College Rotterdam en Hogeschool Rotterdam”, noemt Stuiver. “Wij maken voor dit consortium een infrastructuur voor alle drie de sporen, zodat het LWA grip krijgt op werkgelegenheid én zo de energietransitie daadwerkelijk kan versnellen.”
Den Haag doet het anders, met het Kennis- en Praktijkcentrum Energietransitie en de Energie Academie. Mensen uit de regio – ook als zij een afstand hebben tot de arbeidsmarkt – worden opgeleid met baangarantie. Maar ook studenten en werkenden worden bijgeschoold. “Met een kleine opleiding kunnen zij aan het werk voor de energietransitie. Wij hebben meegeholpen met het realiseren van dit concept door bijvoorbeeld ook de EU-financiering voor deze publiek-private samenwerking te regelen.”
Betere netwerken nodig
Stuiver zou zo’n constructie ook graag in Amsterdam zien ontstaan. “In opdracht van de Metropool Regio Amsterdam (MRA) hebben we een foto van deze regio gemaakt: wat gebeurt hier allemaal, waar liggen kansen om op te schalen en slim te verbinden, waar ligt de belangrijkste behoefte bij de bedrijven? In Amsterdam speelt House of Skills hier een grote rol in, waarbij wij één van de partners zijn.” Wat Deloitte betreft kan en moet het allemaal sneller. “We hebben betere en snellere netwerken nodig. Bedrijven moeten in beweging komen, nadrukkelijk gaan samenwerken met onderwijsinstellingen en overheden, en samen met collega-bedrijven in de keten van toeleveranciers kijken hoe sámen opgeleid kan worden. Ook werkgevers moeten meer gaan nadenken wat het talent is dat zij in de toekomst nodig hebben. Strategische personeelsplanning kan hier goed bij helpen.”
Bouwen aan ecosystemen
Verbinden, versnellen, opschalen, en het boeien en binden van talent: er zijn al veel interventies hierop ontwikkeld die goed in andere ecosystemen kunnen worden gebruikt. Deloitte put daarvoor ook uit de eigen wereldwijde databank. “Hoe doen ze het op dit gebied in Denemarken of Singapore? Of Saudi-Arabië? We hoeven niet steeds opnieuw het wiel uit te vinden.” Het kan dan ook zijn dat Deloitte partijen bij elkaar zet die op het eerste gezicht niks met elkaar te maken hebben. “Defensie, bouwbedrijven en de zorgsector aan één tafel bijvoorbeeld. Waarom niet? Zij hebben dezelfde uitdagingen op het gebied van vergaande automatisering en de match met arbeidskrachten. Wat kunnen zij van elkaar leren en hoe kunnen zij elkaar helpen? Dit is ook ons doel in de energietransitie: deze kan alleen slagen wanneer er meer ecosystemen worden opgezet, met de juiste expertise en funding aan tafel. Het succesvol realiseren hiervan, daar krijg ik energie van.”
